บทเพลงมีคุณค่าต่อการรับรู้ได้รวดเร็วและมีประสิทธิภาพสูง
เพลงจึงเป็นสื่อสำคัญตั้งแต่อดีตกาลมาจนปัจจุบัน โดยเฉพาะปัจจุบันเพลงเป็นสื่อในการโฆษณาชวนเชื่อที่มีประสิทธิภาพ ทั้งปลุกระดมให้ผู้ฟังเชื่อ เช่น การโฆษณาสินค้า การปลุกใจให้รักชาติ รักสถาบันการศึกษา แสดงความเป็นหมู่คณะพวกเดียวกัน เป็นต้น เพลงที่มีคุณค่าหรือมีบทบาทต่อคนฟังได้มากนั้นน่าจะเป็นเพลงที่มีจุดสำคัญในรูปแบบหรือโครงสร้างของเพลงหลักคือ จังหวะและท่วงทำนอง เพราะโสตประสาทของคนเราจะสามารถรับรู้เสียงดนตรีได้เป็นอันดับแรก
ในช่วงทศวรรษ 2490 ความตื่นตัวของวงการเพลงที่มีสถานีวิทยุและธุรกิจแผ่นเสียงเป็นแรงกระตุ้นสำคัญที่ทำให้รูปแบบและเนื้อหาเพลงเพื่อชีวิตพัฒนาไปในทิศทางที่มีความหลากหลายมากยิ่งขึ้นมวลชนมีการรับรู้กันอย่างกว้างขวางมากขึ้นจนกระทั่งเข้าสู่ช่วงทศวรรษ 2500 เป็นช่วงที่เพลงชีวิตซบเซาถึงขีดสุด ภายหลังเหตุการณ์ 14 ตุลา 2516 โดยนิสิตนักศึกษาในรั้วมหาวิทยาลัยท่ามกลางความมืดมิดในยุคเผด็จการครองเมืองก่อน 14 ตุลา2516 ณ ห้วงเวลานั้นจิตรภูมิศักดิ์เขียนบทความที่เสนอแนวคิดเรื่องศิลปะเพื่อชีวิตศิลปะเพื่อประชาชนขึ้นมาและเป็นแรงบันดาลใจให้เกิดแนวเพลงใหม่หลังเหตุการณ์ 14 ตุลานั่นก็คือ เพลงเพื่อชีวิต กล่าวได้ว่าเพลงเพื่อชีวิตคือเพชรเม็ดงามทางด้านวัฒนธรรมอันเกิดจากเหตุการณ์14 ตุลา2516
สมัยนั้นวงดนตรีเพื่อชีวิตวงแรกที่สร้างความประทับใจให้แก่คนรุ่นนั้นเป็นอย่างมาก คือวงดนตรีคาราวาน ถือได้ว่าเป็นวงดนตรีเพื่อชีวิตที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในอดีต วงดนตรีคาราวานเป็นจุดเริ่มต้นการขยายตัวของดนตรีเพื่อชีวิต ได้มีการสร้างสรรค์ผลงานเพลงมากมาย โดยการเข้าร่วมกับขบวนการนักศึกษา ความโด่งดัง และความสามารถในเชิงดนตรีของพวกเขาส่งผลให้บทเพลงเพื่อชีวิตสามารถเปิดการแสดงร่วมกับวงดนตรีในเชิงธุรกิจได้ ผลงานชุดแรกของวงคาราวานมีชื่อว่า “คนกับควาย” ซึ่งปัจจุบันนี้หาฟังต้นฉบับจริงๆที่บันทึกเสียงไว้ในยุคนั้นได้ยากมาก มีเนื้อหาสาระสะท้อนความทุกข์ยากของชาวนา
หลังจากการต่อสู้ เพลงเพื่อชีวิตก็เข้าสู่ความเฟื่องฟู
และทำให้สารที่เคยสื่อออกไปไม่เหมือนเดิม เมื่อก่อนมันวงแคบอยู่แค่ประชาชนหรือนักศึกษาที่เข้าใจการเมืองมากหน่อย แต่พอมาเป็นการขายในวงกว้างก็พูดถึงวิถีชีวิตของคนทั่วไป ความไม่พอใจของสังคมบางส่วนที่พูดแล้วคนส่วนรวมเข้าใจ ในขณะเดียวกันมันกมีความบันเทิงอยูในนั้น เน้นจังหวะ เน้นท่อนฮุคที่จำได้หน่อยเน้นวิธีแบบโปสเตอร์ ไม่ซับซ้อน เข้าใจง่าย เพลงเพื่อชีวิตสร้างแรงบันดาลใจและกำลังใจให้กับผู้ที่ถูกดขี่ข่มเหงเรื่อยมา กระตุ้นให้หลายคนลุกขึ้นมาต่อต้านความไม่ชอบธรรม ลุกขึ้นมาเปลี่ยนแปลงสังคมที่แหลกเหลว ให้กับเป็นสังคมที่อุดมไปด้วยความสุข และความเสมอภาค แต่เมื่อเวลาล่วงเลยไป เพลงเพื่อชีวิตที่เคยแพร่หลายในยุคหนึ่งกลับเหลือเพียงพื้นที่แคบๆ เป็นกับแกล้มชั้นดีในวงเหล้า